Het bedrijf

De regeneratieve bio-dynamische boerderij ligt in Hornhuizen, aan de uiterste noord kust van Nederland. De omvang van Horaholm is 120 hectare, waarvan 35 hectare kwelder.

In 2023 verbouwen we de volgende gewassen: Wortelen, (Poot)aardappelen, Doperwten, Salade Mosterdzaad, Radijszaad, Tuinbonenzaad, Boerenkoolzaad, Rode Bietenzaad, Komkommerzaad, Oost Indische Kerszaad, Tuinkerszaad, Andijviezaad, Bloemenzaad en veel Groenbemesters

Stukje geschiedenis van Horaholm
Harm en Riet schakelde in 2002 na lange overweging over van een gangbare naar een biologische bedrijfsvoering. In 2006 kwam hun zoon Erwin in het bedrijf en werd de Maatschap Westers gevormd. In 2020 werd doorgeschakeld naar biologisch dynamische bedrijfsvoering. Nu anno 2023 staat er een modern biologisch dynamisch akkerbouw en groenteteelt bedrijf waarin gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een uiterst regeneratief bedrijfssysteem. Dit gebeurt onder andere op de volgende manieren:

Regeneratieve landbouw

Bodemstructuur in de herfst na het 'schillen' van een groenbemester met kruidenfermenten.

Groenbemester 'schillen' in het voorjaar.

Sinds 2014 zijn we bezig met het ontwikkelen en toepassen van ‘regeneratieve landbouw’. Deze vorm van landbouw vind zijn oorsprong in Duitsland waar Harm en Erwin meerdere malen op cursus zijn geweest bij Friedrich Wenz (www.humusfarming.de) en Dietmar Näser (www.gruenebruecke.de). In de regeneratieve landbouw wordt verder gegaan met een aantal ontwikkelingen waar we al mee bezig waren, zoals het niet meer ploegen en het zaaien van groenbemesters. Nieuwe ontwikkelingen die we zijn gaan toepassen naar aanleiding van de cursussen zijn: het bereiden en verwerken van kruiden-fermenten, het ondiep weg ‘schälen’ (schillen) van groenbemesters, het vitaliseren van gewassen met compost-thee en extracten en het gericht bemesten volgens de balansbemesting-methode. Het uiteindelijke doel hiervan is een vorm van landbouw te ontwikkelen die de meest mineralen- en vitaminen rijke producten produceert, dit gepaard gaande met een ongekend snelle opbouw van humus (opslag van CO2) in de bodem!

Bodemstructuur in het voorjaar, 2 weken na het 'schillen' met kruidenferment van een groenbemester.

Het maken van kruidenfermenten.

Klik hier om te bewerken.

Nutriënten en voedingswaarde

Wortel met zeer hoog polyfenolen gehalte (94e percentiel), gemeten met de Bionutrient meter

Om grip te krijgen op de inhoud van onze groenten zijn we aangesloten bij de Bionutrient Food Association (www.bionutrient.org). Deze Amerikaanse non profit organisatie heeft als doel het in kaart brengen van de variatie in nutriënten in onze voeding, het linken van deze variatie aan teeltomstandigheden en daarmee het verhogen van de nutriënten en voedingswaarde in onze voeding. We sturen jaarlijks verschillende monsters van bijvoorbeeld wortelen, aardappelen en boerenkool en de bijbehorende bodem naar het laboratorium op. Tezamen met een erg specifieke teeltbeschrijving van wat we hebben gedaan aan onder andere grondbewerking, groenbemesters, rassenkeuze en bemesting. Daarnaast hebben we de 2e versie van de Bionutrient meter. Dit apparaat is een spectrometer en nog een prototype en kan met 80% betrouwbaarheid een aantal kwaliteitsparameters van groenten meten.

Mulch aardappelen

De aardappelteelt is -of die nu biologisch of gangbaar plaatsvindt- een hevige verstoring voor het bodemleven. Door vele intensieve bewerkingen worden er aardappelen gepoot om vervolgens met weer een intensieve bewerking meer aardappelen uit de grond te halen. Tussen het poten en oogsten ligt de aardappelrug voor een groot gedeelte bloot en is onderhevig aan alle weersinvloeden. De invloeden zijn ook extremer dan bij het vlakke veld omdat de ruggen zorgen voor oppervlakte vergroting. Vooral nadelige weersinvloeden waaronder hitte, droogte, kou en natheid worden hierdoor extra in de bodem gebracht. Al deze factoren hebben voor het bodemleven een zeer nadelige invloed. Juist een gezond bodemleven is waar een biologische teler van afhankelijk is, aangezien we bij een falende bodemgezondheid niet met chemische middelen ziektes en plagen willen en mogenbestrijden.
Omdat er ook in de biologische aardappelteelt veel bewerkingen en uiteindelijk een kale bodemoppervlakte zijn en er een stevige afhankelijkheid is van het bodemleven, is juist hier een ander teeltsysteem gevraagd.

In 2008 zei Harm al dat hij op internet een biologische boer uit Oostenrijk was tegengekomen die zijn aardappelen op grote schaal afdekte met mulch. Uit veel recente contacten met biologische aardappeltelers in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland komt het afdekken van aardappelen met mulch als systeem. Het mulch aardappelen systeem is hier voortgekomen uit de zoektocht naar een oplossing voor de coloradokever. Deze plaag heeft in de wat warmere regio’s in Europa zo’n impact dat tenzij er met hevige biologische insectiden gespoten wordt, de biologische aardappelteelt onmogelijk is omdat de kever het volledige loof wegvreet. Worden de aardappelen met mulch afgedekt dan is op de rij nauwkeurig te zien dat die aardappelplanten door de kever met rust gelaten worden. Men denkt dat de werking niet op een afleiding van de kever berust maar op een sterk verbeterde plantgezondheid van de aardappel die door de mulch veel weerbaarder wordt. Een indicatie hiervoor is dat de wortels van de aardappelplant in het mulchmateriaal groeien en daar hun organische voedingsstoffen halen.
De meeste van deze boeren hebben meer dan 8 jaar ervaring met het afdekken van de aardappelruggen met mulch. Verschillende typen mulch zijn door deze boeren en de universiteit van Kassel onderzocht. Onder andere grasklaver, stro, wikke, wikke/rogge en rogge. Men is redelijk unaniem dat alle mulchmaterialen behalve stro een verbetering in opbrengst en kwaliteit laten zien. De hoogste score heeft wikke/rogge als mulchmateriaal. In droge/warme seizoenen en in natte/koude seizoenen buffert de mulch vocht en temperatuur en voorkomt te warme temperaturen in de rug.

In 2023 hebben we op Horaholm ook al onze pootaardappelen met mulch afgedekt. Deze mulch van wikke en rogge kwam van eigen percelen en hoefde dus maar een korte afstand getransporteerd te worden. Om het effect te begrijpen doen we veel metingen in temperatuur en vochtigheid van de bodem en in de inhoudsstoffen van de aardappelplant. Ook volgen natuurlijk opbrengstmetingen en inhoudsstoffen metingen van de aardappelknol. Na een late plantdatum door een nat voorjaar en een daarop volgende intense droogte (waar de aardappelen niet beregend mogen worden door een beregeningsverbod) kunnen we uit de eerste resultaten al stellen dat de mulch een enorm effect heeft op de gezondheid van de bodem en de aardappel. Zie hieronder de foto’s voor een impressie:

Mineralen kringloop

Na de omschakeling naar biologisch is er op het bedrijf veel dierlijke mest aangevoerd om de bodem vruchtbaarder te maken, omdat een biologische boer geen kunstmest wil en mag gebruiken. Dit werkte goed, alleen de mest bracht ook onbekende onkruiden met zich mee. Dit was een groot nadeel want onkruid hadden we al en er was geen belang bij extra! Aangezien we de klaver die we teelden verkochten aan een veehouder en de mest weer terugkregen, onstond het idee om de klaver rechtstreeks op het eigen land uit te rijden. Dit bleek zoveel voeding voor de bodem te geven dat in de combinatie met veel groenbemesters telen er veel minder mest nodig was. We kwamen er echter vrij snel achter dat het helemaal niet nodig is om klaver van het ene naar het andere perceel te brengen als bemesting. Dit kost namelijk geld en energie die bespaart kan worden door te zorgen dat er na én voor een gewas altijd een groenbemester staat. Deze groenbemesters vullen dus alle 'lege' plekken in het bouwplan op tussen de gewassen. We mengen minimaal 25 verschillende plantensoorten van ten minste 4 plantenfamilies in verschillende samenstellingen door elkaar heen en zaaien die het liefst dezelfde dag als een gewas geoogst wordt. Vaak zaaien we die al onder een gewas, bijvoorbeeld bij haver, mosterd of andere zaaizaden, zodat er bij de oogst al een mooie groenbemester staat. Dit zorgt ervoor dat de fotosynthese van een veld doorgaat als het zaad gewas afrijpt, zodat het bodem leven van suikers uit planten wortels voorzien blijft. We zijn nu zover dat we weinig tot geen dierlijke mest meer uitrijden en op basis van plantsapmetingen eventuele acute tekorten of overmaten in de gewassen bijsturen met bladbemesting gecombineerd met compostthee.

Gereduceerde bodembewerking

Woeler met kopeg en zaaimachine om in 1 werkgang de grond los te maken en in te zaaien

Voorop de zaadtank en de strokenwoeler die slechts 4 x 7 cm op 3 meter losmaakt. Achterop een kopeg en zaaimachine en tank met kruidenferment.

RTK-GPS rijpadensysteem

Altijd recht rijden en ieder jaar over hetzelfde spoor door RTK-GPS

Dit systeem houdt in dat door middel van GPS navigatie de trekker wordt bestuurd. RTK wil zeggen dat dit met een nauwkeurigheid van 2 cm gebeurt. Kortgezegd: de trekker stuurt zichzelf uiterst nauwkeurig en kaarsrecht over het veld! In 2008 is dit systeem op alle trekkers aangebracht en is begonnen met het rijden op ‘rijpaden’. Door de RTK-GPS werd het mogelijk om ieder jaar op hetzelfde spoor te rijden, het rijpad. Dit rijpad moet natuurlijk niet te breed zijn en daarom wordt er met smalle banden over de rijpaden gereden. Het belangrijkste is om bij de oogst ook zoveel mogelijk vanaf de rijpaden te werken. Omdat hier juist vaak zware machines aan te pas komen. Voor de aardappelen hebben we hiervoor een speciale rijpaden-kistenrooier laten construeren. Bij de haver en zaaizaden werken we met een hele lichte dorsmachine op zeer brede banden. Doordat we hier altijd met het onderzaaien van grassen en klavers werken heeft dit land veel draagkracht. Alleen de oogst van winterpeen gebeurd nog op de standaard manier. In de rijpaden groeit meestal niets, omdat de grond teveel aangereden is. Naast de rijpaden echter groeien de gewassen iets beter dan normaal omdat daar de grond juist niet aangereden wordt!

De rijpaden kistenrooier voor aardappelen. Volle kisten worden met een trekker met smalle wielen van de rijpaden het veld af vervoerd.

De John Deere maaidorser uit 1974 op in totaal 1,5 meter brede lage druk banden.

Natuurbeheer

Op het bedrijf werd voor de omschakeling al aan diverse vormen van natuurbeheer gedaan. Voor de familie Westers zijn akkerrandenbeheer, veldsstruweel, rietsloten, bermen en dijken met bloemen en kleine poeltjes een onlosmakelijk onderdeel van het biologisch dynamische bedrijf. De openstelling van het 2,5 km lange kavelpad voor fietsers en wandelaars geeft aan dat dit bedrijf midden in de maatschappij wil staan en een bijdrage wil leveren om de kloof tussen boer en burger te dichten. Dit wandelpad is mede mogelijk gemaakt door de provincie Groningen.

Nieuwe bewaarschuur

Tot 2016 werden alle producten bij collega boeren en koelbedrijven opgeslagen. Eind 2015 ontstond de wens om onze producten meer zelf te bewaren en te verwerken. Daardoor krijgen we in de rustige wintermaanden meer werk en kunnen we de producten naar wens verwerken en verkopen. We hebben voor de planvorming samengewerkt met landschapsarchitecte Greet Bierema (Bureau Bierema), architect Haiko Meijer (Onix) en bouwbegeleider Harrie Versluis (DLV Advies). Uit meer dan een jaar voorbereiding en planvorming en door meer dan 30 bijeenkomsten en overleggen is uiteindelijk een mooi, landschappelijk ingepast, transparant en duurzaam gebouw gekomen. Hier is de schuur te zien op de website van Onix.nl. De nieuwe schuur is gebouwd en voltooid in 2017.